Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των παιδιών που παρουσιάζουν διαταραχές στον λόγο και την επικοινωνία. Για παράδειγμα, 1 στα 150 παιδιά διαγνώστηκαν με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού το 2000 στις ΗΠΑ, ενώ το 2018 η συχνότητα εμφάνισης ήταν 1 στα 44 παιδιά και το 2020, 1 στα 36[1]. Αντίστοιχα, οι διαταραχές στον λόγο διπλασιάστηκαν σε παιδιά 0-12 ετών και ιδιαίτερα στις ηλικίες 0-2 ετών, λόγο της απομόνωσης που προκάλεσε η πανδημία[2].

Η Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την αξιολόγηση και τη θεραπεία ή βελτίωση των δυσκολιών του λόγου και κατά συνέπεια της επικοινωνίας, με σημαντικά αποτελέσματα ειδικά στην πρώιμη παρέμβαση[3].

Ωστόσο, η Λογοθεραπεία με τη Βοήθεια Σκύλου Θεραπείας (Animal Assisted Speech Therapy) κερδίζει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των επαγγελματιών στο χώρο της ειδικής αγωγής, καθώς η προσθήκη του σκύλου αυξάνει τα αποτελέσματα της Λογοθεραπείας[4]. Πώς όμως συνδέονται αυτές οι δύο θεραπείες και ποια τα αποτελέσματα από τη συνεργασία αυτή.

Ανάμεσα στις πρώτες αναφορές στην θετική επίδραση που είχε η παρουσία του σκύλου στη θεραπευτική διαδικασία σε παιδιά ήταν του Αμερικάνου Ψυχολόγου Dr. Boris Levinson (1907). Το 1961 δημοσίευσε το άρθρο του με τίτλο «The dog as a “co-therapist”», στο οποίο αναφέρει πως εντελώς τυχαία ο σκύλος του Jingle βρέθηκε μέσα στη θεραπεία ενός θεραπευόμενου του, συγκεκριμένα ενός αγοριού. Οι γονείς του έφτασαν στο Levinson απεγνωσμένοι από τις μη αποδοτικές μέχρι τότε θεραπείες. Η αμεσότητα που ανέπτυξε το παιδί με το σκύλο κέρδισε την προσοχή του Levinson αφού ο σκύλος έγινε ο συνδετικός κρίκος μεταξύ αυτού και του παιδιού προκειμένου να τον εμπιστευθεί και να ξεκινήσει την θεραπευτική τους σχέση. Μετά από αυτό το γεγονός ο Levinson αποφάσισε να εντάξει τον σκύλο μέσα στη θεραπεία του χωρίς να ξέρει ποια θα ήταν τα αποτελέσματα και χωρίς να έχει ως τότε συγκεκριμένη βιβλιογραφία.

Μέσα από την παρατήρηση συγκεκριμένων περιστατικών, κατέληξε στα συμπεράσματα πως τα παιδιά μέσω της μη επικριτικής σχέσης τους με το σκύλο ένοιωθαν πλήρη αποδοχή, αγάπη, ασφάλεια, και τις περισσότερες φορές ο σκύλος κατάφερνε να σπάσει τον πάγο στην πρώτη επαφή μεταξύ θεραπευτή-θεραπευόμενου. Το παιδί βλέπει το σκύλο ως φίλο και σύμμαχό του στη θεραπεία και το βοηθάει στην αποδοχή του εαυτού του, στην αυτογνωσία και εν τέλει στην αυτό-θεραπεία με την σωστή καθοδήγηση βέβαια από τον θεραπευτή του. Προφητικά, θα μπορούσαμε να πούμε ο Levinson κατέληξε να πει στο άρθρο του το εξής: «Κάποια στιγμή μακάρι να φτάσουμε στο σημείο να κατανοούμε πολύ καλύτερα τα ζώα ώστε να ξέρουμε ποιος είναι ο κατάλληλος σκύλος για τον κάθε θεραπευόμενο ανάλογα με τις ανάγκες του[5]. Και να που φτάσαμε σήμερα να το γνωρίζουμε.

Η σωστή επιλογή και ταίριασμα ενός σκύλου στη θεραπεία μπορεί να φέρει εξαιρετικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, σε μία έρευνα για την Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (Αναπτυξιακή Δυσφασία), όπου τα παιδιά παρουσιάζουν θέματα λόγου, χωρίς να υπάρχει βιολογικό αίτιο, συγκρίθηκαν δύο ομάδες παιδιών. Στη μία τα παιδιά έκαναν Λογοθεραπεία και στην άλλη Λογοθεραπεία με τη Βοήθεια Σκύλου Θεραπείας. Ενώ υπήρχε βελτίωση και στις δύο ομάδες, η δεύτερη ομάδα είχε μεγαλύτερη βελτίωση σε συγκεκριμένες δεξιότητες[6].

Πως δομείται όμως μία συνεδρία Λογοθεραπείας με τη βοήθεια Σκύλου Θεραπείας. Οι συνεδρίες πραγματοποιούνται αποκλειστικά από επαγγελματίες λογοθεραπευτές, ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους θεραπείας σε λογοθεραπευτικό ασκησιολόγιο και τους χειριστές τους. Ο Λογοθεραπευτής μαζί με τον ειδικό χειριστή του σκύλου, αποφασίζουν σε ποιο παιδί θα ενταχθεί ο σκύλος, έπειτα παίρνει το ιστορικό του παιδιού για τυχόν αλλεργίες ή φοβίες προς τους σκύλους και στην συνέχεια γίνεται σταδιακά, η παρουσίαση του σκύλου στο παιδί. Στη συνέχεια με συγκεκριμένο ασκησιολόγιο δουλεύονται οι στόχοι που έχουν τεθεί και ακολουθεί η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων ανά 3μηνο, 6μηνο ή 12μηνο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα θέτονται νέοι στόχοι. Ο θεραπευτής μπορεί να δουλέψει ατομικά ή ομαδικά σε εσωτερικό ή εξωτερικό περιβάλλον.

Τα πλεονεκτήματα της ενεργής συμμετοχής του σκύλου μέσα στη Λογοθεραπεία είναι πολλά. Ενδεικτικά, ο σκύλος μπορεί να λειτουργήσει ως ένα πολύ βασικό κίνητρο, για να θελήσει ένα παιδί να συμμετέχει στη θεραπεία και να την ολοκληρώσει. Η συγκέντρωση του κατά τη διάρκεια της αυξάνεται λόγω του σκύλου και η αναμονή σε καθιστή θέση γίνεται πιο εύκολη. Το στρες και το άγχος μειώνονται, ενώ η αυτοπεποίθηση και η θέληση για επικοινωνία αυξάνονται, γιατί το παιδί συνεργάζεται και με τον σκύλο, ο οποίος αποτελεί έναν μη επικριτικό συνομιλητή σε όποια λάθη του παιδιού. Η ύπαρξη του σκύλου βοηθάει στην ανάπτυξη του λεξιλογίου αφού χρησιμοποιούνται λέξεις, προτάσεις, ιστορίες, δραστηριότητες καθημερινής ζωής και παιχνίδια που αφορούν το σκύλο. Το βασικότερο όμως είναι πως ο σκύλος μπορεί να λειτουργήσει ως επιβράβευση για το παιδί, εφόσον ολοκληρώσει ασκήσεις με αυξανόμενο επίπεδο δυσκολίας.

Ο σκύλος θεραπείας μπορεί να ενταχθεί στη Λογοθεραπεία στις εξής δυσκολίες:

1. Καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου.
2. Ειδική Γλωσσική Διαταραχή.
3. Πραγματολογικές Διαταραχές.
4. Μαθησιακές Δυσκολίες.

Η Λογοθεραπεία με τη Βοήθεια Σκύλου Θεραπείας φαίνεται πως έχει την δυνατότητα να είναι μία κατάλληλη και πολλά υποσχόμενη συμπληρωματική ενότητα της συμβατικής προσέγγισης. Είναι ένα σχετικά νέα πεδίο όπου συνεχίζει να ερευνάται, ωστόσο τα αποτελέσματά έως τώρα δείχνουν πως η προσθήκη του σκύλου θεραπείας στην Λογοθεραπεία, διευκολύνει τη διαδικασία και βελτιώνει σημαντικά δεξιότητες που σχετίζονται με το λόγο, σε σχέση με την συμβατική προσέγγιση.

Κωνσταντίνα Θανάσουλα

Animal Assisted Therapy Specialist

Therapy Dogs Trainer

[1] Maenner MJ, Warren Z, Williams AR, et al. (2023) Prevalence and Characteristics of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years — Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2020. MMWR Surveill Summ;72(No. SS-2):1–14. DOI: http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.ss7202a1

[2] Khan T, Freeman R, Druet A. (2023). Louder than words: Pediatric speech disorders skyrocket throughout pandemic. Komodo Health Accessed March 23,

[3] Osman, H. A., Haridi, M., Gonzalez, N. A., Dayo, S. M., Fatima, U., Sheikh, A., Puvvada, C. S., Soomro, F. H., & Khan, S. (2023). A Systematic Review of the Efficacy of Early Initiation of Speech Therapy and Its Positive Impact on Autism Spectrum Disorder. Cureus, 15(3), e35930. https://doi.org/10.7759/cureus.35930

[4] Machová, K., Kejdanová, P., Bajtlerová, I., Procházková, R., Svobodová, I., & Mezian, K. (2018). Canine-assisted Speech Therapy for Children with Communication Impairments: A Randomized Controlled Trial. Anthrozoös, 31(5), 587–598. https://doi.org/10.1080/08927936.2018.1505339

[5] Levinson, B. M. (1962). The dog as a “co-therapist.” Mental Hygiene. New York, 46, 59–65.

[6] Machová, K., Kejdanová, P., Bajtlerová, I., Procházková, R., Svobodová, I., & Mezian, K. (2018). Canine-assisted Speech Therapy for Children with Communication Impairments: A Randomized Controlled Trial. Anthrozoös, 31(5), 587–598. https://doi.org/10.1080/08927936.2018.1505339

Δεν είναι απαραίτητο να έχεις συναναστραφεί με έναν Σκύλο Θεραπείας για γνωρίζεις πόσο σημαντικός είναι ο δεσμός που χτίζουμε με τα ζώα και πώς αυτός μπορεί να μας καθορίσει στην πορεία της ζωής μας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που είναι κηδεμόνες κατοικιδίων, βλέπουν τα κατοικίδια τους ως έμπιστους φίλους, ως ισάξια μέλη της οικογενείας τους και με το δίκιο τους. Η αποδοχή που νιώθουν από αυτά, καθώς και άλλα θετικά συναισθήματα που βιώνουν καθημερινά μέσω της συναναστροφής μαζί τους, έχουν θετικά αποτελέσματα στην ψυχική και σωματική υγεία τους. Για παράδειγμα, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια οι διαπροσωπικές σχέσεις, η συντροφικότητα και η επιθυμία για άσκηση βελτιώνονται σημαντικά, μέσω της κινητήριας δύναμης που περιέχει η αγάπη και η προστασία του κατοικιδίου τους.

Αν πάρουμε για παράδειγμα τον σκύλο, που πρεσβεύει την πιστή και την ανιδιοτελή αγάπη. Μέσω της επαφής μαζί του, γίνεται πιο εύκολη η κοινωνικοποίηση και η άσκηση του κηδεμόνα του. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι κηδεμόνες σκύλων κατά τη διάρκεια της βόλτας έχουν κοινωνικές συναναστροφές με άλλους κηδεμόνες. Συζητούν για τα κατοικίδια τους και δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις, ενώ σε άλλη περίπτωση δεν θα είχαν αυτή την δυνατότητα. Επιπλέον, ενώ κάποιοι κηδεμόνες δυσκολεύονται ως προς τη σωματική άσκηση, έχοντας ως κίνητρο την ευζωία του σκύλου τους περπατάνε σε καθημερινή βάση 2 με 3 φορές την ημέρα. (3)

Ο δεσμός ανθρώπου-ζώου είναι πλέον βασικό αντικείμενο έρευνας σε όλο τον κόσμο, με κύριο αντικείμενο μελέτης, τα οφέλη αυτού του δεσμού. Βλέπουμε καθημερινά πως ο άνθρωπος, έχει όλο και περισσότερο την ανάγκη να επιστρέφει στο φυσικό του περιβάλλον, πράγμα που κατορθώνει μέσω της επαφής του με τα ζώα. Αν σκεφτούμε ότι οι ρυθμοί της καθημερινότητας μας ξεπερνούν τους δικούς μας, είναι λογικό να θέλουμε την ηρεμία και την αγάπη ενός ζώου για να επανέλθουμε σε μία πιο φυσική κατάσταση.

Αλλά πως εξηγείται όλο αυτό μέσα από την επιστήμη; Πλέον είναι αποδεκτό και από την ερευνητική κοινότητα (1) ότι τα ζώα έχουν ευεργετικές ιδιότητες στη ζωή των ανθρώπων, ως προς την σωματική και την ψυχική τους υγεία. Είναι τόσα τα ερευνητικά ευρήματα που αυτή η ευεργετικότητα των ζώων, έχει επεκταθεί πέρα από τα απλά καθημερινά πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα θεωρείται πως ο δεσμός μεταξύ ανθρώπου-ζώου μπορεί να βοηθήσει σημαντικά σε καταστάσεις έντονων κρίσεων. Ως έντονη κρίση ορίζεται μία κατάσταση στην οποία όταν βρίσκεται ένα άτομο, αδυνατεί να διαχειριστεί την καθημερινότητα του, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να πάρει αποφάσεις ή να δράσει.(2)

Τα κλινικά αποτελέσματα δείχνουν ότι η επαφή με τα ζώα και συγκεκριμένα με το σκύλο, επηρεάζει τις βιολογικές μεταβλητές του ανθρώπου. Μία από αυτές είναι η ωκυτοκίνη ή αλλιώς η ορμόνη της αγάπης, η οποία μειώνει το στρες και παίζει σημαντικό ρόλο στις λειτουργίες που έχουν σχέση με τη σωματική και την ψυχική υγεία.(4) Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι μόνο η βλεμματική επαφή μεταξύ του σκύλου και του ανθρώπου, αυξάνει τα επίπεδα ωκυτοκίνης 150% στο σκύλο και 300% στον άνθρωπο.(5) Επιπλέον, η κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες, η οποία συνδέεται με την κατάθλιψη, τον διαβήτη και την απώλεια μνήμης, μειώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, κατά την επαφή με το σκύλο πράγμα πολύ σημαντικό για την καθημερινότητα του ατόμου.(6)

Επίσης, η αυτοφροντίδα ενός ατόμου αυξάνεται σημαντικά όταν είναι κηδεμόνας ενός σκύλου. Μέσα από την αίσθηση της υπευθυνότητας που δημιουργείται για τον σκύλο, δημιουργείται και η ανάγκη να είναι σε καλή κατάσταση το ίδιο το άτομο, ώστε να είναι σε θέση να φροντίσει, τον σκύλο (7). Άλλη μία δεξιότητα του σκύλου είναι το παιχνίδι. Κάτι που ξεχνάμε να αξιοποιούμε μεγαλώνοντας και που μας προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα. Η συναισθηματική και η ψυχική διέγερση που δημιουργείται μέσα από το παιχνίδι με τον σκύλο, είναι πλέον γνωστό ότι επιλύει σημαντικά ψυχοσωματικά προβλήματα.(8)

Σήμερα, η θεραπευτική κοινότητα βασιζόμενη στα ερευνητικά και θεραπευτικά αποτελέσματα από την επαφή ανθρώπου-σκύλου, έχει αναγνωρίσει και εντάξει στο θεραπευτικό πλαίσιο την Υποβοηθούμενη από Σκύλο Θεραπεία (Animal Assisted Therapy, Canine) σε πολλά πεδία, όπως στην εργοθεραπεία, τη λογοθεραπεία, την ψυχολογική υποστήριξη, τη φυσιοθεραπεία κ.ά. Αυτό μας δείχνει πως ο ισχυρός δεσμός που δημιουργείται ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα, έχει πολλά να μας προσφέρει ακόμα…

Κωνσταντίνα Θανάσουλα
Animal Assisted Therapy Specialist
Therapy Dogs Trainer

Βιβλιογραφία

1. Antonacopoulos N. M. D., Pychyl T. A. (2010). An examination of the potential role of pet ownership, human social support and pet attachment in the psychological health of individuals living alone. Anthrozoös 23, 37–54.
2. Ritchie H., Roser M. (2018). Mental Health
3. Westgarth C., Christley R. M., Christian H. E. (2014). How might we increase physical activity through dog walking?: a comprehensive review of dog walking correlates.
4. Beetz, Andrea, et al. “Psychosocial and psychophysiological effects of human-animal interactions: the possible role of oxytocin.” Frontiers in psychology 3 (2012): 234.
5. Pop, Denisa Ana, et al. “Physiological Effects of Human-Animal Positive Interaction in Dogs: Review of the Literature.” Bulletin of University of Agricultural Sciences and Veterinary Medicine Cluj-Napoca. Animal Science and Biotechnologies 71.2 (2014): 102-110.
6. Moretti, Francesca, et al. “Pet therapy in elderly patients with mental illness.” Psychogeriatrics 11.2 (2011): 125-129.
7. Hawkins R. D., Hawkins E. L., Tip L. (2021). ‘I Can’t Give Up When I Have Them to Care for’: People’s Experiences of Pets and Their Mental Health. Great Britain. Taylor & Francis
8. Psychophysiological and emotional effects of human–Dog interactions by activity type: An electroencephalogram study